अंजीर बागेला ठिबक सिंचनाच्या रिंग पद्धतीने अाणि सीताफळ बागेला ऑनलाइन रिंग किंवा समांतर ऑनलाइन पद्धतीने पाणी द्यावे. बाग नेहमी वाफसा स्थितीत ठेवावी सीताफळामध्ये पाणी देताना जमिनीचा प्रकार व मातीची वाफसा अवस्था पाहूनच पाणी द्यावे.
यशवंत जगदाळे, डॉ. सय्यद शाकीर अली
अंजीर व सीताफळ ही अतिशय नाजूक फळे असल्यामुळे पिकांच्या वाढीच्या काळात पाणी व्यवस्थापन योग्य झाले नाही; तर याचा परिणाम फळांच्या प्रतीवर होतो.
आधुनिक सिंचन पद्धतीचा वापर -
ठिबक, तुषार सिंचनामुळे जमिनीची वाफसा स्थिती कायम राखली जाते. त्यामुळे जमिनीत हवा खेळती राहते व पिकांच्या मुळांची अन्नद्रव्य शोषणाची प्रक्रिया जलद होते. पर्यायाने पिकांची चांगली वाढ होऊन उत्पादनात वाढ होते.
पीकनिहाय सिंचनाचे वेळापत्रक -
- पिकाला पाण्याची किती गरज आहे व त्यानुसार ठिबक संच किती वेळ चालवला पाहिजे याची माहिती असायला हवी. पिकाला जास्त पाणी दिले की उत्पादन जास्त येते, हा चुकीचा ग्रह आहे. त्यामुळे प्रमाणापेक्षा जास्त वेळ संच चालवला जातो व पाण्याचा अपव्यय होतो. तसेच पीक उत्पादनावरही त्याचा उलट परिणाम झालेला दिसून येतो. या कारणांमुळे ठिबक संच वापरूनही त्याचा फायदा होत नाही. त्यासाठी पिकाची पाण्याची नेमकी गरज ओळखून सिंचनाचे वेळापत्रक बनवावे.
- सीताफळ, अंजीर, आंबा, पेरू, पपई, डाळिंब इत्यादी पिकाला पाण्याची किती गरज आहे व संच किती वेळ चालवावा यासाठी खालील सूत्राचा अवलंब करावा.
पाण्याची गरज व संच चालविण्याचा कालावधी कसा काढावा
एका झाडास लागणारे पाणी (लिटर प्रति दिवस) = अ × ब × क × ड / इ
अ - जमिनीतून होणारे बाष्पीभवन (पाण्याच्या बाष्पीभवनाची माहिती हवामान खात्याच्या वेधशाळेतून किंवा बाष्पीभवन पात्राद्वारे घेता येते.)
ब - पीक गुणांक (पीक गुणांक हा पीक व पिकाच्या वाढीच्या अवस्थेप्रमाणे ०.२ ते १.१५ च्या दरम्यान असू शकते.)
क - ओलित गुणांक ओलित गुणांक पीक व पिकाच्या वाढीच्या अवस्थेनुसार बदलत असतो तो ०.१ ते १.० एवढा पिकानुसार गृहीत धरावा.)
इ - संचाची कार्यक्षमता
ड - एका झाडाने व्यापलेले क्षेत्र (वर्गमीटर) = (दोन झाडांतील अंतर × दोन ओळींतले अंतर)
संच चालविण्याचा कालावधी (तास) = एका झाडास लागणारे पाणी (लिटर प्रति दिवस) / एका झाडाच्या तोट्यांची संख्या × एका तोटीतून येणारा प्रवाह (लिटर प्रति दिवस)
अंजीरः
ऑनलाइन रिंग पद्धतीने ठिबक सिंचन -
- अंजिराची मुळे ही जमिनीच्या वरच्या भागात असल्यामुळे अंजिराच्या झाडाला नियमित पाण्याची गरज असते.
- मातीच्या वरच्या थरांमधील ओलावा कमी झाल्या सूत्रकृमींची वाढ होते. परिणामी, झाडातील पाण्याचे वहन थांबते म्हणून बाग कायम वाफसा स्थितीत ठेवावी.
- बागेमध्ये ठिबक सिंचनाने पाणी द्यावे. त्यासाठी ठिबक सिंचनाच्या रिंग पद्धतीचा अवलंब करावा.
ठिबक सिंचनाची रिंग पद्धत -
- पूर्ण वाढलेल्या झाडाखाली पडणाऱ्या सावलीच्या परिघामध्ये रिंग पद्धतीने ठिबक सिंचन पद्धतीचा अवलंब करावा.
- इनलाइन पद्धतीने रिंग झाडाखाली वापरल्याने ओलाव्याचे प्रमाण एकसारखे राहिल्यास झाडाची वाढ उत्तम होते, त्यासाठी ४ लिटर प्रतितास पाणी बाहेर टाकणाऱ्या क्षमतेचे ड्रीपर वापरावेत. दोन ड्रीपरमध्ये ७५ ते ९० सेंमी अंतर ठेवावे.
- झाडाला पाण्याचा योग्य प्रमाणात ताण द्यावयाचा असल्यास ठिबक सिंचन पद्धतीचा चांगला उपयोग होतो.
- जर पाण्याचा मोठा ताण पडला तर फळे लवकर पिकतात व फळे गळण्याचे प्रमाण वाढते.
- पाण्याचे व्यवस्थापन योग्य पद्धतीने केले तर अंजिराचे झाड निरोगी व सशक्त राहते व फळगळ होणे टाळता येते. त्यासाठी फळांची वाढ होत असताना बागेत सतत वाफसा स्थिती असणे गरजेचे आहे.
सीताफळ -
समांतर ऑनलाइन पद्धतीने ठिबक सिंचन -
पूर्ण वाढ झालेल्या सीताफळाच्या झाडासाठी ऑनलाइन रिंग पद्धतीने ठिबक सिंचन किंवा समांतर ऑनलाइन पद्धतीने ठिबक सिंचन योग्य असते.
ठिबक सिंचनाची दोन समांतर नळी पद्धत -
- या पद्धतीमध्ये पूर्ण वाढलेल्या झाडाच्या दुपारी १२ वाजता पडणाऱ्या सावलीच्या परिघामध्ये झाडाच्या खोडापासून सव्वा ते दीड मीटर अंतरावर दूर दोन्ही बाजूस ठिबकच्या दोन नळ्यांचा समांतर वापर करावा.
- ऑनलाइन पद्धतीमध्ये नळीवर ७५ ते ९० सेंमी अंतरावर ४ लिटर प्रतितास क्षमतेचे ड्रीपर बसवावेत. इनलाइन ड्रीपरच्या नळीचासुद्धा अशाप्रकारे वापर करता येतो.
- पूर्ण वाढ झालेल्या सीताफळाच्या झाडास उन्हाळ्यात साधारणतः ३५ ते ४० लिटर पाणी प्रतिझाड प्रतिदिवस लागते.
- पाण्याची मात्रा ही जमिनीचा पोत, पीकवाढीची अवस्था व हवामान या घटकावर अवलंबून असते. जमीन नेहमी वाफसा स्थितीत राहील याची काळजी घ्यावी.
- सीताफळ वाढीच्या काळात जर झाडास पाण्याचा ताण पडला, तर सीताफळाची फळे भेगाळतात किंवा तडकतात.
- पाणी व्यवस्थापनासाठी स्वयंचलित यंत्रणा (ऑटोमेशन) असेल तर पाणी व खतांची कार्यक्षमता वाढून उत्पादनात वाढ होते.
पेरू पिकात बहर नियोजनानुसार हवे पाण्याचे नियोजन
- पेरूला उन्हाळ्यात ८ ते १० दिवसांच्या अंतराने तर हिवाळ्यात १५ ते २० दिवसांच्या अंतराने पाणी द्यावे.
- फळधारणा चालू झाल्यानंतर बहर नियोजनानुसार पाणी व्यवस्थापन करावे व झाडांना पाण्याचा ताण देऊ नये नाहीतर फळगळ चालू होते.
- बहराच्या वेळी ठिबक सिंचन पद्धत असेल तर दररोज १-२ तास पाणी द्यावे. पाणी देताना जमिनीचा प्रकार व मातीची वाफसा अवस्था पाहूनच पाणी द्यावे.
संपर्क - यशवंत जगदाळे, ०२११२ २५५२२७
(विषय विशेषतज्ज्ञ (उद्यानविद्या), कृषी विज्ञान केंद्र, बारामती, जि. पुणे)
अाकृतीसाठी माहिती
अंजीर - अाॅनलाईन रिंग पद्धतीने ठिबक सिंचन -
अंजीर झाड
ठिबकची १६ मिमीची नळी
ड्रीपर
१२ मिमी नळीची रिंग
यशवंत जगदाळे, डॉ. सय्यद शाकीर अली
अंजीर व सीताफळ ही अतिशय नाजूक फळे असल्यामुळे पिकांच्या वाढीच्या काळात पाणी व्यवस्थापन योग्य झाले नाही; तर याचा परिणाम फळांच्या प्रतीवर होतो.
आधुनिक सिंचन पद्धतीचा वापर -
ठिबक, तुषार सिंचनामुळे जमिनीची वाफसा स्थिती कायम राखली जाते. त्यामुळे जमिनीत हवा खेळती राहते व पिकांच्या मुळांची अन्नद्रव्य शोषणाची प्रक्रिया जलद होते. पर्यायाने पिकांची चांगली वाढ होऊन उत्पादनात वाढ होते.
पीकनिहाय सिंचनाचे वेळापत्रक -
- पिकाला पाण्याची किती गरज आहे व त्यानुसार ठिबक संच किती वेळ चालवला पाहिजे याची माहिती असायला हवी. पिकाला जास्त पाणी दिले की उत्पादन जास्त येते, हा चुकीचा ग्रह आहे. त्यामुळे प्रमाणापेक्षा जास्त वेळ संच चालवला जातो व पाण्याचा अपव्यय होतो. तसेच पीक उत्पादनावरही त्याचा उलट परिणाम झालेला दिसून येतो. या कारणांमुळे ठिबक संच वापरूनही त्याचा फायदा होत नाही. त्यासाठी पिकाची पाण्याची नेमकी गरज ओळखून सिंचनाचे वेळापत्रक बनवावे.
- सीताफळ, अंजीर, आंबा, पेरू, पपई, डाळिंब इत्यादी पिकाला पाण्याची किती गरज आहे व संच किती वेळ चालवावा यासाठी खालील सूत्राचा अवलंब करावा.
पाण्याची गरज व संच चालविण्याचा कालावधी कसा काढावा
एका झाडास लागणारे पाणी (लिटर प्रति दिवस) = अ × ब × क × ड / इ
अ - जमिनीतून होणारे बाष्पीभवन (पाण्याच्या बाष्पीभवनाची माहिती हवामान खात्याच्या वेधशाळेतून किंवा बाष्पीभवन पात्राद्वारे घेता येते.)
ब - पीक गुणांक (पीक गुणांक हा पीक व पिकाच्या वाढीच्या अवस्थेप्रमाणे ०.२ ते १.१५ च्या दरम्यान असू शकते.)
क - ओलित गुणांक ओलित गुणांक पीक व पिकाच्या वाढीच्या अवस्थेनुसार बदलत असतो तो ०.१ ते १.० एवढा पिकानुसार गृहीत धरावा.)
इ - संचाची कार्यक्षमता
ड - एका झाडाने व्यापलेले क्षेत्र (वर्गमीटर) = (दोन झाडांतील अंतर × दोन ओळींतले अंतर)
संच चालविण्याचा कालावधी (तास) = एका झाडास लागणारे पाणी (लिटर प्रति दिवस) / एका झाडाच्या तोट्यांची संख्या × एका तोटीतून येणारा प्रवाह (लिटर प्रति दिवस)
अंजीरः
ऑनलाइन रिंग पद्धतीने ठिबक सिंचन -
- अंजिराची मुळे ही जमिनीच्या वरच्या भागात असल्यामुळे अंजिराच्या झाडाला नियमित पाण्याची गरज असते.
- मातीच्या वरच्या थरांमधील ओलावा कमी झाल्या सूत्रकृमींची वाढ होते. परिणामी, झाडातील पाण्याचे वहन थांबते म्हणून बाग कायम वाफसा स्थितीत ठेवावी.
- बागेमध्ये ठिबक सिंचनाने पाणी द्यावे. त्यासाठी ठिबक सिंचनाच्या रिंग पद्धतीचा अवलंब करावा.
ठिबक सिंचनाची रिंग पद्धत -
- पूर्ण वाढलेल्या झाडाखाली पडणाऱ्या सावलीच्या परिघामध्ये रिंग पद्धतीने ठिबक सिंचन पद्धतीचा अवलंब करावा.
- इनलाइन पद्धतीने रिंग झाडाखाली वापरल्याने ओलाव्याचे प्रमाण एकसारखे राहिल्यास झाडाची वाढ उत्तम होते, त्यासाठी ४ लिटर प्रतितास पाणी बाहेर टाकणाऱ्या क्षमतेचे ड्रीपर वापरावेत. दोन ड्रीपरमध्ये ७५ ते ९० सेंमी अंतर ठेवावे.
- झाडाला पाण्याचा योग्य प्रमाणात ताण द्यावयाचा असल्यास ठिबक सिंचन पद्धतीचा चांगला उपयोग होतो.
- जर पाण्याचा मोठा ताण पडला तर फळे लवकर पिकतात व फळे गळण्याचे प्रमाण वाढते.
- पाण्याचे व्यवस्थापन योग्य पद्धतीने केले तर अंजिराचे झाड निरोगी व सशक्त राहते व फळगळ होणे टाळता येते. त्यासाठी फळांची वाढ होत असताना बागेत सतत वाफसा स्थिती असणे गरजेचे आहे.
सीताफळ -
समांतर ऑनलाइन पद्धतीने ठिबक सिंचन -
पूर्ण वाढ झालेल्या सीताफळाच्या झाडासाठी ऑनलाइन रिंग पद्धतीने ठिबक सिंचन किंवा समांतर ऑनलाइन पद्धतीने ठिबक सिंचन योग्य असते.
ठिबक सिंचनाची दोन समांतर नळी पद्धत -
- या पद्धतीमध्ये पूर्ण वाढलेल्या झाडाच्या दुपारी १२ वाजता पडणाऱ्या सावलीच्या परिघामध्ये झाडाच्या खोडापासून सव्वा ते दीड मीटर अंतरावर दूर दोन्ही बाजूस ठिबकच्या दोन नळ्यांचा समांतर वापर करावा.
- ऑनलाइन पद्धतीमध्ये नळीवर ७५ ते ९० सेंमी अंतरावर ४ लिटर प्रतितास क्षमतेचे ड्रीपर बसवावेत. इनलाइन ड्रीपरच्या नळीचासुद्धा अशाप्रकारे वापर करता येतो.
- पूर्ण वाढ झालेल्या सीताफळाच्या झाडास उन्हाळ्यात साधारणतः ३५ ते ४० लिटर पाणी प्रतिझाड प्रतिदिवस लागते.
- पाण्याची मात्रा ही जमिनीचा पोत, पीकवाढीची अवस्था व हवामान या घटकावर अवलंबून असते. जमीन नेहमी वाफसा स्थितीत राहील याची काळजी घ्यावी.
- सीताफळ वाढीच्या काळात जर झाडास पाण्याचा ताण पडला, तर सीताफळाची फळे भेगाळतात किंवा तडकतात.
- पाणी व्यवस्थापनासाठी स्वयंचलित यंत्रणा (ऑटोमेशन) असेल तर पाणी व खतांची कार्यक्षमता वाढून उत्पादनात वाढ होते.
पेरू पिकात बहर नियोजनानुसार हवे पाण्याचे नियोजन
- पेरूला उन्हाळ्यात ८ ते १० दिवसांच्या अंतराने तर हिवाळ्यात १५ ते २० दिवसांच्या अंतराने पाणी द्यावे.
- फळधारणा चालू झाल्यानंतर बहर नियोजनानुसार पाणी व्यवस्थापन करावे व झाडांना पाण्याचा ताण देऊ नये नाहीतर फळगळ चालू होते.
- बहराच्या वेळी ठिबक सिंचन पद्धत असेल तर दररोज १-२ तास पाणी द्यावे. पाणी देताना जमिनीचा प्रकार व मातीची वाफसा अवस्था पाहूनच पाणी द्यावे.
संपर्क - यशवंत जगदाळे, ०२११२ २५५२२७
(विषय विशेषतज्ज्ञ (उद्यानविद्या), कृषी विज्ञान केंद्र, बारामती, जि. पुणे)
अाकृतीसाठी माहिती
अंजीर - अाॅनलाईन रिंग पद्धतीने ठिबक सिंचन -
अंजीर झाड
ठिबकची १६ मिमीची नळी
ड्रीपर
१२ मिमी नळीची रिंग
0 comments:
Post a Comment